Библиотечный урок

“Дойду сурахтаах, алаас ааттаах ” библиотечнай уруок о±о интеллектуальнай сайдыытын таґымын сайыннарыыга туґаайыллар. Уруок 8-11 кылаастарга викторина быґыытынан ыытыллар. Викторина иннинэ бэриллибит литературалары кірін, аа±ан кэлэллэрэ ирдэнэр. Бу литературалар, матырыйааллар библиотека±а быыстапка быґыытынан кірдірµµгэ тураллар.

 Викторинаны  Autoplau программанан оІордубут. Ìàííà ýбии Windows Media, PowerPoint 2007 ïðîãðàììàëàðû òó´àíàí îîííüóóãà ñîðóäàõòàðû î²îðäóáóò.     

Оонньуу хаамыыта: оонньуу білі±µнэн. Хас биирдии сіп эппиэккэ жетон (очко)бэриллэр. Ыйытыылары, сорудахтары оонньооччу таблоттан кірін талан ылар.

Боппуруостар 8 араас темаларга арахсаллар.Тема ахсын 5-тии ыйытыы баар. Барыта 40 ыйытыы. Хас биирдии ыйытыы экраІІа кістін иґэр. Кµрэхтэґээччи таблоттан теманы уонна нµімэри  талар.Î÷êî ûéûòûû àõñûí áààð, îë òàáëî±à ê³ñò³ð.Сыыґа эппиэккэ î÷êî аа±ыллыбат.ТэІнэґэр тµбэлтэ±э эбии боппуруос бэриллэр.

Уруок  сыала: улууспут, тіріібµт тµілбэбит историятын µірэнээччилэргэ билиґиннэрии, тіріібµт дойдуга тапталы иІэрии,” Мин Тааттабын” диэн патриотическай ійµ-санааны  иитии,интерактивнай викторина кімітµнэн о±о билиитин сайыннарыы.

О±о уруокка áèëèýõòýýõ-ñàòûàõòààõ:

-о±о билиитин оонньууга туґаныахтаах, туттуохтаах,

-о±о оонньуу культуратыгар µірэниэхтээх,

-äüîíó êûòòà ñàòààí àëòû´ûàõòààõ, áîäîðó´óîõòààõ.

Áó óðóîêòàí î±î áèëýí òàõñûàõòààõ:

-ò³ð³³áµò äîéäóòóí, óëóó´óí èñòîðèÿòûí;

-áèëèèòèí ³ññ³ äèðè²ýòýð,÷è²ýòýð;

-áèëèèòèí îëî±îð òóòòàð, òó´àíàð;

-îëîõõî ñèòè´èèëýýõ,ò³ð³³áµò äîéäóòóãàð òó´àëààõ áóîëàðû ³éäµ³õòýýõ.

Ìàííûê óðóîêòàðû ûûòûû òó´àòà (îæèäàåìûé ðåçóëüòàò):

Áèáëèîòå÷íàé-âèêòîðèíà óðóîêòàðû ûûòûû î±î±î áàðû ³òòµíýí ýðãè÷÷è òó´àëààõ. Áó óðóîêêà à²àðäàñ áýëýì ìàòûðûéààëû ê³ð³í, áèëýí áàðàáàêêà, ýðäýòòýí î±î áýëýìíýíýí, áèáëèîòåêà±à ëèòåðàòóðàëàðû ê³ð³í, õàñû´àí, àà±àí êýëýðý áûäàí òó´àëààõ, áèëèèòèí ÷è²ýòýð. Ñàòààí µëýëèè µ³ðýíýðãý, áýéýíè ñàëàéûíà µ³ðýíýð, êûàéûûãà äüóëó´àð.

              

Уруок темата:      “Дойду сурахтаах, алаас ааттаах ”( Таатта улууґа 100 сылынан)

Кылааґа:  7-11

Уруок сыала:

- Улууспут, тіріібµт тµілбэбит историятын µірэнээччилэргэ билиґиннэрии

- Тіріібµт дойдуга тапталы иІэрии,” Мин Тааттабын” диэн патриотическай ійµ-санааны  иитии

-Интерактивнай викторина кімітµнэн о±о билиитин сайыннарыы

О±о сатабыла: -о±о билиитин оонньууга туґаныахтаах, туттуохтаах

                     -о±о оонньуу культуратыгар µірэниэхтээх

                    

Уруок кірµІэ: библиотечнай уруок-оонньуу

Уруокка туттуллар ньымалар: интерактивнай викторина,білі±µнэн µлэ,оонньуулар

Уруокка туттуллар матырыйааллар: проектор,компьютер,”Алдан быйаІнаах кытылыгар”кинигэ быыстапката,карта, жетоннар

                                                Óðóîê áûëààíà:

I.      Êèèðèèòý

    II. “Алдан быйаІнаах кытылыгар” кинигэ быыстапката

    III. Таатта Тірдµн былыргыта (бэсиэдэ)

    IV.   “Дойду сурахтаах,алаас ааттаах”интерактивнай викторина.

        1.  “Мин дойдум-Таатта”

 - Пааматынньыктар-мэІэ бэлиэлэр (Таатта улууґугар баар пааматынньыктар)

   Картанан оонньуу                  

 - “Ким? Кимий?”( Таатта киэн туттар дьоно-сэргэтэ)

 -  Бэргэн этиилэр  (Таатта суруйааччыларын бэргэн этиилэрэ)

         2.  “Дойду сурахтаах, алаас ааттаах” Таатта Тірдµн ытык сирдэрэ

         3. ”Ґірэх курдук µтµі суох”  Нэґилиэкпитигэр  µірэх сайдыыта.

         4.”Албан ааттаах,суон сурахтаах” Таатта Тірдµн суруйааччылара,суруналыыстара

       5.  Таатта Тірдµгэр культура сайдыыта

       6  Таатта Тірдµгэр спорт сайдыыта

  V.   Викторина тµмµгэ

  VI . Уруок тµмµгэ.Рефлексия

      Êèèðèèòý.          Ґтµі кµнµнэн кµндµ о±олор!

I.      Барыгытын  Таатта 100 сылынан, Саха сиригэр Норуоттар до±ордоґууларын сылынан, Россия историятын сылынан  барыгытын э±эрдэлээн туран, “Дойду сурахтаах, алаас ааттаах ” диэн аґа±ас библиотечнай уруокпутун са±алыыбыт.

Уруок сыала: бµгµІІµ уруоктан  Тааттабыт  уонна  тіріібµт тµілбэбит историятын оонньуу кімітµнэн  билэн, билиигитин хаІатан барыаххыт.

II.     Áûûñòàïêà. Уруокпут тематыгар сіп тµбэґиннэрэн “Алдан”быйаІнаах кытылыгар”диэн тіріібµт тµілбэбит туґунан кэпсиир кинигэ быыстапкатын кірі±µт. Кинигэ автордара биґиги  биир дойдулаахòàðáûò.

III.   Киириитэ. Таатта- баай историялаах µтµі дойду.Манна олоІхоґуттар,суруйааччылар уутуйан µіскээбит дойдулара.

Таатта улууґун кииниттэн Ытык Кµілтэн 82 биэрэстэни айаннаан тиийдэххэАлдан нэґилиэгэ эбэтэр Таатта Тірді,БулуІ біґµілэгэ баар(слайд-карта)

Таатта µрэх Алдан биэрэгэр тµґэр ураты сирэ бэйэтэ туґунан историялаах, дьонноох-сэргэлээх, сирдээх-уоттаах.

Бэрт былыр биґиги дойдубутун Муордачаан уонна Дьігµйэчээн диэн тоІустар икки улахан кµіл таґыгар баґылаан олорбуттара.Ытык Кµіл диэкиттэн Таатта µірэ±и батыґа саха бухатыыра Бахчыр  Баатыр булду эккирэтэн Байа±антай сиригэр Аллан µрэх са±атыгар тиийэн кэлбитэ.Манна олорор олохтоох сахалартан  тоІустар бэрт элбэх киґилээх кэргэннээх олороллорун истэн, иккистээн сэриилэґэ кэлэр. Сахалар ох саанан харса суох сэриилээн кыайаллар.ТоІустар  икки кµіллэрин былдьатаннар  кыайтаран куоталлар.Онтон ыла  бу кµіллэргэБахчыр Баатыр дьонун олохтоон бу кµіллэргэ Таатта Тірдµгэр сахалар олохсуйбуттара.ТоІустары кыайбыт сахалар уґаан-тэнийэн 4-с Байа±антай µіскээбитэ.Икки улахан кµілµ Муорда (Муонда) уонна Дігµйэ (Алаас)диэн тоІустар ааттарынан ааттаабыттара.Билигин Муонда-оттуур ходуґа, Дігµйэ-сайылык, Алдан эбэ кытылыгар олохтоох нэґилиэнньэ олорор.

IV.     “Дойду сурахтаах, алаас ааттаах” диэн оонньуубутун са±алыыбыò. Викторина   6 этаптаах,ол иґигэр араас хайысхалаах оонньуулар эґигини кµµтэллэр.3 хамаанда оонньуур. Хамаандалар тµргэнник аат толкуйдуубут. Аат булунарга 1 мµн бэриллэр.

1 хамаанда аата-

2 хамаанда аата-

3 хамаанда аата-

Интерактивнай викторина этаптарын билиґиннэрэбин.

 Оонньуохпут иннинэ викторина хайдах оонньонуохтаа±ын ис хоґоонун бол±ойон истэбит: экраІІа оонньуу таблота кістір.Кµрэхтэґээччи таблоттан теманы уонна нµімэри  талар.Î÷êî ûéûòûû àõñûí áààð,îë òàáëî±à ê³ñò³ð. Ким элбэх î÷êîëààõ  ол кыайар.Сыыґа эппиэккэ î÷êî аа±ыллыбат.ТэІнэґэр тµбэлтэ±э эбии боппуруос бэриллэр. Викторина±а уочаратынан эппиэттээн иґэбит. Викторина слайд кімітµнэн ыытыллар.

 Чэ эрэ, ким билиигэ дьулуурдаах- ол кыайыылаах буолуо±а.

1)“Мин дойдум-Таатта”  улуус историятыттан.

-Пааматынньыктар-мэІэ бэлиэлэр.Сир-дойду историятын кірдірір мэІэ бэлиэлэринэн буолаллар-пааматынньыктар.Биґиги улууспутугар  элбэх пааматынньыктар бааллар.

Оонньуу быраабылата: Хамаандалар бары тэІинэн оонньуугут. Улууспут картатыгар нэґилиэктэргэ баар паамытынньыктары  миэстэлэригэр нµімэринэн туруоруІ. 1мµн бэриллэр.

 -“Ким? Кимий?” викторина

1.Бу опера уонна балет театрын дьиэтэ.Театр ким аатын сµгэрий?(Суорун Омоллоон аатынан опера уонна балет театра)

2.Бу 1903с.церковнай-приходской оскуола  µірэнээччилэрэ хаартыска±а тµспµттэр.Кинилэр ортолоругар хайа суруйааччы турарый?(Алампа)

3.Таатта улууґун эмблематын ким оІорбутай? (Борис Федорович Неустроев-Мандар Уус)

4.Ґс ини-бии Мординовтартан хайалара учуонай буолбутай? (Авксентий Егорович Мординов)

5.Биґиги улуустан   кіІµл тустууга  о±олорго ким Аан дойду чемпиона буолбутай? (Илларион Федосеев)

- Бэргэн этиилэр.

Киґи оло±ор норуот бэргэн этиилэрэ,іс хоґоонноро, биллиилээх дьон  муударай этиилэрэ туґалаахтар ,ону сэргэ олоххор аргыс оІостуоххун сіп.Дьэ эрэ,ким билэрий бу бэргэнник  этиилэри ким эппитэй?

1.“Кинигэни аах,оччо±о эбиллиэІ,сайдыаІ.Ґчµгэй кинигэ баар дьоґун оскуола,сыаналаах кылаат ” (Н.Д. Неустроев)

2.“Саха омук тыла µрµйэ уутун курдук сэргэх,сир симэ±ин курдук сиэдэрэй”(Амма Аччыгыйа)

3.“Эґиги ійгµтµн,дууґа±ытын,сµрэххитин байытыІ.Ол буолуо чіл олоххо дьиІ чахчы дьулуґуугут.Бары чіл туруктаах буоллахпытына,уопсастыбабыт чіллііх аатырыа,олохпут-дьаґахпыт тупсуо” (Суорун Омоллоон )

4.”О±олоор! Эґиги кµµстээх дьон буолуоххутун мин ба±арабын.Оттон кµµґµ- билии,µірэх биэрэр.Онон µірэ±и, кинигэни аа±ыыны,билиини кытаатыІ! (Суорун Омоллоон )

5 “Нуучча ньургунун кытта

    Туруулаґар до±ор буол,

    Саха талыытын кытта

    Самдайдаґар атас буол.

    Ґрдµк µірэхтээхтэри  кытта

    Јйінсін µіскээ”  (А.Е.Кулаковскай)

2)” Дойду сурахтаах, алаас ааттаах” Таатта Тірдµн ытык сирдэрэ

1.Бу бэлиэ хайа суруйааччылар тіріібµт сирдэригэр турарый? (Николай Денисович уонна Анна Денисовна Неустроевтар Былдьаґыктаах диэн олорбут сирдэригэр анаммыт бэлиэ)

2.БилиІІи Уус Таатта урут µс нэґилиэктэн турара.Бу тµірт сир ааттыттан хайа нэґилиэк аата киирбэтий? А)Байа±антай Б)Алдан  в) ХаІалас г)Чурапчы   (Чурапчы)

3.Алдан  диэн Олло,Олдо диэн эбэІки тылыттан тахсыбыт диэн саба±алыыллар.Бу тыл суолтата?  (балык)

4.Дойдубутугар  балык аатыттан µіскээбит  ааттар бааллар.Холобур; Соболоох арыыта, Дьар±аалаах µрэх.Балык аатынан кµіл аатын ааттаа.             (Алыґардаах кµіл)

5.КиэІ кµілгэ, айан суолунан тиийэргэ, бу сир ааттаах карточкалары таба дьаарыстааІ. (Уус-Таатта-ДьаІгыдаайы- Тамах-Алаас-О±ус харсыбыт-Кырамда-Чуппу-Êèý² ʵ³ë)

3)”Ґірэх курдук µтµі суох”. Таатта Тірдµгэр µірэх сайдыыта

1.      Биґиги нэґилиэкпититтэн тахсыбыт учуонайдар саха тылын учебнигын автордарынан буолбуттара.Билигин кинилэр оІорбут саха тылын учебниктарынан µірэнэ олоро±ут. Саха тылын 5-6-7 кылаастарын учебниктарын ким оІорсубутай?

    (Никифор Никифорович Неустроев. Саха тыла, 5кл,6 кл,7кл)

2. 1921с.алтынньыга Таатта Тірдµгэр бастакы учуутала К.Ф.Неустроев тіріппµттэрин дьиэтигэр оскуола аспыта.Оскуола аґыллыбыт сирин аата? (Тамах)

3. Суруйааччы Анна Денисовна Неустроева  1927 сыллаахха дойдутугар тахсан µірэ±э суохтары куораттан кэлэн µэрэппитэ.Ликбез аґыллыбыта.Ханна µірэппитэй ?(КиэІ Кµілгэ)

4. 1973сылтан Уус Таатта±а Лэкэ хайатыгар (Мамонтовая Гора)палеонтологическай лаа±ыр µлэлиир.Лаа±ыр аата?(“Бивень”)

5. 1921с. аан маІнай оскуола±а хас о±о µірэммитэй?   (25)

4) ”Албан ааттаах,суон сурахтаах” Таатта Тірдµн суруйааччылара,суруналыыстара

1.А±а уолунаан Россия Суруйааччыларын союґун чилиэннэрэ. Хас да кинигэ автордара.Суруйааччылар араспаанньалара кимий? (Постниковтар; Ф.Ф.Постников-Арчы, А.Ф.Постников-Сындыыс)

2.Бу ханнык кэпсээнтэн иллюстрацияный? Кэпсээн автора кимий?(А.Д.Неустроева,”Тиргэґиттэр”кэпсээнэ)

 3.Бу суруйааччы Ґіґээ Бµлµµгэ тіріібµтэ.Уус Таатта±а учууталлаабыта.Биьиги дойдубутугар олорон µгµс айымньыларын суруйбута.  Хайа суруйааччы буоларый?(Афанасий Игнатьевич Федоров)

4.1995с тахсыбыт Н.Д.Неустроев”Тіріібµт сирбэр,тапталлаах дьоммор” хомуурунньугун ким бэчээккэ бэлэмнээн таґаарбытай? (филол.наука кандидата Юрий Иванович Васильев-Дьаргыстай)

5.Суруйааччылар Н.Е.Винокуров-Урсун, Василий Тарабукин  тіріібµт алаастарын аата? (КиэІ Кµіл)

5) “Таатта Тірдµгэр культура сайдыыта”

1.Александр Чахов “Саха былыргы музыкальнай инструменнара” диэн кинигэтэ нууччалыы бэчээттэнэн тахсыбыта.Хас сыллаахха бэчээттэннэ? (быйыл,2012сылга)

2. Уус Таатта олохтоо±оПетр Иннокентьевич Деляев биллиилээх композиторга М.Н.Жирковка музыкальнай инструмены оІорон бэлэхтээбитэ.Бу инструмены “Ньургун Боотур ” опера±а тыаґаппыттара. Ханнык музыкальнай инструмены П.И.Деляев оІорон бэлэхтээбитэй?  (кырыымпа)

3.Бу ырыа автора кимий?(“Мин мантан сэриигэ барбытым”Денис  Данилов)

4.1965 с. Советскай Союз космонава Кыайыы ыґыа±ар ыалдьыттаабыта.Космонавт аата кимий? (Валерий Федорович Быковскай)

5.“Дайыла алгыстаах аартыга” диэн улуустаа±ы фольклор кµрэхтэґиитэ ыытыллыбыта.Конкурс ким сырдык кэриэґигэр анаан ыытыллыбытай? (Данил Данилович Максимов)

  6) “ Дьулуур” спорт. Таатта Тірдµн спорда

1.Биґиги нэґилиэктэн Советскай Союз спордун маастарын аатын бастакынан ким ылбытай? (Иван Аянитов)

 2.Суруйааччы,суруналыыс А.Ф.Постников-Сындыыс спорт ханнык кірµІэр СР спорка кандидата буолбутай?(хайыґар)

3.Учуутал,тренер Геннадий Попов бирииґигэр спорт ханнык кірµІэр республикатаа±ы кµрэхтэґии ыытылларый?(хапса±ай)

 4.СР спордун маастара Андрей Постников ханнык кµрэхтэґиигэ Хотугу многобория±а Россия спордун маастарын нуорматын толорбутай?(Иккис “Дети Азии”, 2002сыл)

5.Биґиги оскуола±а µлэлээн ааспыт учууталбыт Акулина Семеновна Максимова  “Толкуйдатар оонньуулар” диэн дьо±ус пособиятыгар “Тустууну тіґі билэ±ин” диэн чайнворд оонньуулаах (стр 16).Бу оонньууттан бэґис ыйытыкка таба эппиэттээІ.Биллиилээх тустууктар бастакы тренердэрэ кимий?(Дмитрий Коркин)

 Î÷êîáóòóí àà±àáûò:

ТэІнэґии тµбэлтэтигэр уопсай билииттэн бэриллэр ыйытыылар:

-Таатта бастакы кулубата кимий? (Алексей Елисеевич Кулаковскай-Оонньуулаах Уйбаан)

-А.И.Чахов оІорбут хомуґа туох уратылаа±ый? (бэґилэхтээх хомус,хомус тыаґын улаатыннарбыт)

-Àììà À÷÷ûãûéà “Ñààñêû êýì” ðîìàíûãàð Òàëáà ³ðµñ ààòûíàí õàííûê ³ðµ´µ õî´óéàí êèëëýðáèòýé? (Àììà ³ðµñ)

V. Ооньуубут тµмµктэннэ. Кыайыылаа±ынан та±ыста- _________хамаанда.

VI. Рефлексия.БµгµІІµ уруок туґунан эґиги санаа±ыт? Туох саІаны биллигит?

Тµмµк. Тіріібµт дойдугутун таптааІ, харыстааІ. Дойдубут историятын билэргэ дьулуґуІ!

Манан аґа±ас библиотечнай уруокпутун тµмµктµµбµт. Кірсµіххэ диэри!   

                      

“Алдан быйаІнаах кытылыгар” кинигэ быыстапкатыгар туґаныллыбыт кинигэлэр, матырыйааллар:

1.Баишева П.К. Край мой Таттинский. /уч.пособие по курсу “Родной край”для учащихся 5 класса. Якутск:Бичик, 2010

2.Неустроева А.Д. Тиргэґиттэр. Дьокуускай:Бичик, 2003

3.Данилова А.Д., Жирков Е.А., Неустроева А.Н.Алдан быйаІнаах кытылыгар. Дьокуускай: Бичик, 2005

4.Данилова А.Д.Суруйааччы Николай Денисович Неустроев(1895-1929).Таатта, 2005

5.Неустроева А.Н.Мин мантан сэриигэ барбытым.Дьокуускай:Бичик, 2010

6.Неустроева А.Н.МаІнайгы оскуола,бастакы учуутал. Уус Таатта,2010

7.Чахов А.И.,ШамаеваМ.И.Старинные якутские музыкальные инструменты. Якутск, Бичик, 2012

Туґаныллыбыт литература:

1.Баишева П.К. Край мой Таттинский. /уч.пособие по курсу “Родной край”для учащихся 5 класса. Якутск, 2010

2.  Áàèøåâà Ï.Ê. Òàòòèíñêèé óëóñ(ðàéîí)Ðåñïóáëèêè Ñàõà (ßêóòèÿ):|ñàïðàâî÷íûå ìàòåðèàëû ïî êðàåâåäåíèþ ßêóòñê, 2010

3.Данилова А.Д., Жирков Е.А., Неустроева А.Н. Алдан быйаІнаах кытылыгар. Дьокуускай: Бичик, 2005

4.Максимова А.С.Толкуйдатар оонньуулар. 2005

5.Неустроева А.Д. Тиргэґиттэр. Дьокуускай:Бичик, 2003

6.Ноговицын В.П.Оло±у хоґуйууга холонуу.Дьокуускай: Бичик,2007

7.Попов С.А.Тумат Ини-бии Мординовтар. Дьокуускай: Бичик, 2006с.Дьокуускай 1993

8.Сивцев Д.К.-Суорун Омоллоон Черкехский мемориальный музей Якутск: Бичик, 1999

9.Чахов А.И.,ШамаеваМ.И.Старинные якутские музыкальные инструменты.Якутск: Бичик, 2012